Interviewartikel
Lees hier hoe collega's deze richtlijn in de praktijk toepassen.
Voor Toediening Gereed Maken (VTGM)
Als verzorgende, verpleegkundige of verpleegkundig specialist draag je zorg voor het veilig klaarmaken van een geneesmiddel vóór toediening aan de zorgvrager. Dit vraagt om specifieke handelingen, die je zorgvuldig, in alle rust en in samenwerking met een collega uitvoert. De handreiking ‘Voor Toediening Gereed Maken (VTGM)’ van geneesmiddelen bevat aanbeveling voor verpleegkundigen en verzorgenden uit alle sectoren. Daarnaast bevat de handreiking aanbevelingen voor het management van zorgorganisaties over de benodigde randvoorwaarden.
- Arts, apotheker en/of bevoegde zorgverlener controleert alle bestaande medicatie.
- Arts en/of apotheker stelt de geschikte farmaceutische vorm vast of stelt een ander geneesmiddel vast.
- Apotheker stelt de methode van VTGM vast.
- Apotheker stelt bij elk nieuw voorgeschreven geneesmiddel vast welke farmaceutische vorm, ander geneesmiddel of methode van VTGM in aanmerking komt.
- Kijk eerst naar een andere geschikte toedienvorm.
- Is dat niet mogelijk? Kijk dan naar een ander geneesmiddel met andere toedienvorm.
- Is er geen alternatief beschikbaar? Kies dan voor het uiteen laten vallen van het geneesmiddel in water. Bij risico op verslikken kun je het tablet fijnmaken en mengen met halfvast voedsel.
- Maak de medicatie gereed volgens de procedures die gelden in jouw zorgorganisatie, waaronder protocollen, voorschriften van de apotheker of instructies op oralia.nl.
- Vermijd of beperk zoveel mogelijk jouw eigen blootstelling aan het geneesmiddel.
- Werk hygiënisch: draag schone kleding, geen zichtbare sieraden of horloges, gewassen of gedesinfecteerde handen en draag handschoenen (het dragen van handschoenen is afhankelijk van de afspraken die hierover zijn gemaakt).
- Laat een tablet uiteenvallen in (handwarm of lauw) water.
- Roer of schud als dat nodig is.
- Gebruik bij het fijnmaken van een tablet bij voorkeur een maalapparaat of hulpmiddel. In de thuiszorg kan eventueel gebruik worden gemaakt van twee lepels.
- Meng vervolgens het poeder met water. Als er een risico is op verslikken, dan heeft vermenging met halfvast voedsel de voorkeur.
- Reinig de gebruikte materialen na elke maalactie.
- Als er een berekening nodig is.
- Als een deel van een door de apotheek geleverd geneesmiddel afgemeten of afgewogen moet worden.
- Is een fysieke controle door een collega niet mogelijk, laat VTGM-handelingen dan controleren via:
- Een beveiligde internet-videoverbinding met een bevoegde en bekwame collega op afstand, of
- Een fysieke controle door een bekwame patiënt of mantelzorger (enkel als dit vooraf is afgesproken en vastgelegd in het zorg of behandelplan).
- Vervang de dubbele controle nooit door een enkele controle. Leg de controles altijd vast door middel van een paraaf in het daarvoor bestemde systeem.
- Bereken hoeveel van het geneesmiddel, het oplosmiddel en/of het verdunningsmiddel je nodig hebt. Gebruik hiervoor een sjabloon, een rekentool van je eigen organisatie of een bestaande berekening. Dit laatste geldt alleen als de dosering van het uitgangsproduct hetzelfde is.
- Laat de berekening door een bevoegde en bekwame collega controleren.
- in spoedeisende situaties;
- bij het klaarmaken van spuiten uit ampullen of flacons direct voor het toedienmoment bij de zorgvrager waarbij geen kans is op verwisseling;
- in de thuissituatie waarbij geen kans is op verwisseling
- Verzamel de materialen die je nodig hebt. En leg het geneesmiddel klaar.
- Desinfecteer de werkplek en de materialen die je gaat gebruiken met een desinfectiemiddel met 70 of 80% alcohol. Hanteer een inwerktijd van minimaal 30 seconden.
- Controleer of het geneesmiddel overeenkomt met het recept of de toedienlijst.
- Controleer de houdbaarheid van het geneesmiddel en vervaldata van materialen, zoals naalden en spuiten.
- Werk in een rustige omgeving.
- Draag schone dienstkleding.
- Draag geen horloges en zichtbare sieraden.
- Vermijd aanraking met andere voorwerpen.
- Was of desinfecteer je handen.
- Draag handschoenen voor eenmalig gebruik.
- Werk op een schoon en opgeruimd werkblad.
- Werk volgens het handboek, de voorschriften en werkinstructies (zie stap 1).
- Etiketteer het product direct na het klaarmaken.
- Voer de VTGM-handelingen volgens de VTGM-protocollen van je zorgorganisatie uit.
- Leg de VTGM-handelingen vast in het daarvoor bestemde systeem van je zorgorganisatie.
- Een beveiligde internet-videoverbinding met een bevoegde en bekwame collega op afstand, of
- Een fysieke controle door een bekwame patiënt of mantelzorger (enkel als dit vooraf is afgesproken en vastgelegd in het zorg of behandelplan).
- Vervang de dubbele controle nooit door een enkele controle. Leg de controles altijd vast door middel van een paraaf in het daarvoor bestemde systeem.
Samenvatting
Inleiding
In deze samenvattingskaart bij de V&VN-handreiking Voor Toediening Gereed Maken (VTGM) van geneesmiddelen vind je een globaal overzicht van de stappen die je zet bij VTGM van parenteralia en bij VTGM van oralia.
VTGM van oralia
In onderstaande stappenplan staan de belangrijkste handelingen en aandachtspunten in het proces van VTGM van oralia. Hieronder valt: het uiteen laten vallen, het fijnmaken, of het openen van een geneesmiddel.
Indicatiestelling
Zorgvragers kunnen moeite hebben met de inname van geneesmiddelen. Denk aan zorgvragers die lijden aan slikproblemen (dysfagie) of zorgvragers met een voedingssonde. Neem bij signalen van een innameprobleem contact op met de arts.
Bij niet-behandelbare slikproblemen geeft de arts de indicatie voor VTGM van oralia. Bij behandelbare slikproblemen kan de arts een tijdelijke indicatie geven voor VTGM van oralia.
Let op!
De indicatie VTGM van oralia wordt vastgelegd in het patiëntendossier en indien nodig ook op de toedienlijst.
Verifieer
Bij een zorgvrager met een nieuwe indicatie voor VTGM van oralia vinden de volgende acties plaats:
Bij een zorgvrager met een bestaande indicatie voor VTGM van oralia die nieuwe medicatie krijgt vinden de volgende acties plaats:
Let op!
Niet ieder geneesmiddel is geschikt om uiteen te laten vallen of fijn te maken. Maak de keuze altijd in overleg met een bevoegd arts of zorgprofessional.
Uitvoeren VTGM
Methode: Uiteen laten vallen
Deze methode is niet geschikt voor harde capsules en kan soms wat langer duren.
Methode: Capsule openmaken
Open de capsule boven een maatbeker. Hierna kun je de inhoud van de capsule verder bewerken als fijngemaakt tablet.
Methode: Fijnmaken
Het fijnmaken van medicatie is niet toegestaan bij risicovolle stoffen of bij geneesmiddelen die bij fijnmaken minder effectief/schadelijk worden.
Bekijk hoofdstuk 3 van de handreiking voor meer informatie over geneesmiddelen die je vanwege gezondheidsrisico’s niet mag bewerken. Ook vind je extra aandachtspunten bij het fijnmalen van geneesmiddelen.
Controle op het klaarmaken
De controle wordt uitgevoerd door een bevoegd en bekwame collega. In de volgende bijzondere situaties is een fysieke controle van het proces van VTGM van oralia nodig:
Let op!
VTGM van parenteralia
In onderstaande stappenplan staan de belangrijkste handelingen en aandachtspunten in het proces van VTGM van parenteralia. Hierbij gaat het om envoudige aseptische handelingen, zoals het klaarmaken van injecties, spuiten voor spuitpompen of infusen.
Voor VTGM-in-serie gelden aanvullende eisen. Bekijk hoofdstuk 2 van de handreiking voor de eisen bij VTGM-in-serie.
Vertaling: van medicatieopdracht naar handeling
Controleer of de medicatieopdracht klopt en bepaal welke VTGM-handelingen nodig zijn. Raadpleeg daarnaast de algemene VTGM-procedure en het handboek Parenteralia van je eigen organisatie. Lees de bijsluiten en/of de samenvatting van productkenmerken (SmPC) van het geneesmiddel. Houd ook rekening met eventuele (extra) voorschriften en werkinstructies vanuit jouw organisatie.
Let op!
Parafeer na elke afzonderlijke VTGM-handeling (stap 1 t/m 5). Leg je eigen parafen en die van de collega die de stappen controleert vast in het daarvoor bestemde systeem. De parafen blijven altijd traceerbaar, in ieder geval tot toediening.
Toedienetiket aanmaken
Bereken de hoeveelheid
Een zorgprofessional die bevoegd en bekwaam is in medisch rekenen, voert de berekening uit.
Maak toedienetiket
Zet de medicatieopdracht om in een leesbaar (bij voorkeur elektronisch) toedienetiket. In sommige zorgsettingen, bijvoorbeeld het ziekenhuis, is deze handeling meestal geautomatiseerd. Controleer het etiket goed. Zo verzeker je dat de medicatieopdracht, het product en de identiteit van de zorgvrager overeenkomen.
Uitzonderingen
Het aanmaken van een toedienetiket is niet noodzakelijk:
Bereid je voor
Voor Toediening klaarmaken
Voor Toediening klaarmaken
Laat je VTGM-handelingen (stap 1 t/m 4) altijd controleren door een collega die bevoegd en bekwaam is om deze controle uit te voeren. Je collega voert een CHECK uit:
Controleer de medicatieopdracht voor de juiste patiënt.
Hanteer het juiste geneesmiddel en het juiste oplos- of verdunningsmiddel (kijk naar de lege ampullen/flacons incl. vervaldatum).
Evalueer bij het bereide middel de concentratie, aanwezigheid van verkleuring, vertroebeling of uitkristallisatie en de bewaartermijn.
Controleer het toedienetiket inclusief de houdbaarheid en vervaldatum.
Kijk de berekening na (juiste volumes van het geneesmiddel en het oplosmiddel).
Bij een aantal onderdelen, zoals het controleren van de identiteit van het geneesmiddel, kan een extra controle worden gedaan via een elektronisch systeem. Denk aan een barcodescan of een medicatie app.
Let op!
Is een fysieke controle door een collega niet mogelijk, laat VTGM-handelingen dan controleren via:
Printversie
Download de printversie van deze samenvatting.
- Als u lang medicijnen moet gebruiken: zorg dat u op tijd nieuwe in huis hebt. Vaak is er een herhaalservice; dan krijgt u vanzelf bericht als u de nieuwe medicijnen kunt ophalen.
- Als u medicijnen niet uit de verpakking kunt krijgen, vraag dan of iemand u helpt. Bijvoorbeeld door de medicijnen alvast voor de hele week in een weekdoos te doen.
- Moet u uw medicijnen vaak op verschillende plekken nemen? Bijvoorbeeld thuis en op het werk? Zorg dan dat u op beide plekken een voorraadje hebt liggen.
- Gebruik medicijnen niet meer na de houdbaarheidsdatum.
- Een kuur (bijvoorbeeld antibiotica) moet u altijd helemaal afmaken. Ook als u geen klachten meer heeft.
- Gebruik alleen uw eigen medicijnen. Geef uw medicijnen niet aan anderen, ook niet als zij dezelfde klachten hebben.
- Met sommige medicijnen kunt u niet zomaar stoppen. Of een andere hoeveelheid nemen. Overleg altijd met de arts of verpleegkundige.
- Een capsule moet u meestal heel doorslikken (dus niet open maken).
- Sommige medicijnen kunt u kauwen, fijnmaken of oplossen. Bij andere kan dit juist niet.
- Sommige medicijnen werken niet goed als u ze inneemt met melk of met grapefruitsap.
- Bewaar uw medicijnen in de verpakking waarin u ze krijgt.
- Lees het etiket op de verpakking. Er kan bijvoorbeeld opstaan hoe u het medicijn moet innemen, hoe vaak en hoeveel. Of er staat een waarschuwing op, bijvoorbeeld dat u na het nemen van het medicijn niet mag autorijden of alcohol drinken.
- Kijk of u de medicijnen op een bepaalde plek moet bewaren, bijvoorbeeld in de koelkast.
- Breng medicijnen die u niet meer gebruikt terug naar de apotheek. Gooi ze niet in de wc of vuilnisbak.
- Neem de medicijnen op een vast moment. Bijvoorbeeld bij het ontbijt. Of bij het tandenpoetsen.
- Leg de medicijnen op een vaste, logische plek waar u ze vanzelf tegenkomt. Bijvoorbeeld in de keuken waar u uw ontbijt maakt of naast uw tandenborstel.
- Zet een wekker op uw telefoon of horloge op de tijd dat u uw medicijnen moet nemen. Of gebruik hiervoor een app op uw telefoon. Er zijn verschillende (gratis) apps.
- Gebruik een medicijndoosje. Hier doet u uw medicijnen per dag in, zodat u kunt zien of u ze genomen heeft.
- Er zijn ook elektronische pillendoosjes. Die gaan piepen of trillen op de tijd dat u de medicijnen moet nemen.
- Er zijn ook elektronische pillendoosjes. Die gaan piepen of trillen op de tijd dat u de medicijnen moet nemen.
- Medicijnrol: dit is handig als u veel medicijnen gebruikt. De pillen zitten dan in kleine zakjes op een rol, die u van de apotheek krijgt. Op de zakjes staat de dag en tijd dat u ze moet nemen.
- Als u veel verschillende medicijnen gebruikt, maak dan een medicatieoverzicht. Zet daarop alle namen van de medicijnen, hoeveel u moet nemen en op welke tijden
- Ik vraag me af of de medicijnen wel nodig zijn: ik voel me (weer) goed; ik merk geen effect; ik weet niet waarvoor ze nu precies zijn.
- Ik vind het vervelend om medicijnen te nemen: ik ben bang voor bijwerkingen; ik moet ze te vaak per dag nemen, of op onhandige tijden.
- Ik heb vragen over de medicijnen: ik weet niet precies hoe ik ze moet gebruiken; de pillen zien er ineens anders uit dan de vorige keer.
- Ik heb praktische problemen: mijn pillen zijn op en ik weet niet hoe ik nieuwe kan krijgen; ik ben niet zo goed in (Nederlands) lezen; ik moet (een deel) zelf betalen.
Patiënteninformatie
Medicijnen gebruiken
Tips om dit goed te doen
U krijgt medicijnen. Het kan soms lastig zijn om medicijnen goed te gebruiken. Hier vindt u handige tips die daarbij kunnen helpen. Deze informatie kan ook helpen als u voor iemand zorgt die medicijnen moet gebruiken.
Als u uw medicijnen goed gebruikt, kunnen ze uw klachten verminderen. Of ervoor zorgen dat u minder kans heeft om in de toekomst klachten te krijgen. Vindt u het lastig om uw medicijnen te nemen? Twijfelt u of u ze wel moet nemen? Of merkt u dat degene waarvoor u zorgt moeite heeft om medicijnen goed te gebruiken? Praat hierover met de verpleegkundige of de apotheker. Zij kunnen met u meedenken of u uitleg geven over de medicijnen.
Tips om medicijnen juist te gebruiken
Let op:
De manier van innemen heeft invloed op hoe het medicijn werkt. Let daarom wat daarover op de verpakking staat.
Bijvoorbeeld:
Lukt het niet om de medicijnen te nemen zoals op de verpakking staat? Bijvoorbeeld omdat u problemen heeft met slikken? Overleg dan met uw zorgverlener wat de beste oplossing is.
Tips om medicijnen juist te bewaren
Tips om medicijnen niet te vergeten
Vindt u het lastig om uw medicijnen te nemen? De apotheek kan u helpen. Bijvoorbeeld door uw medicijndoosje te vullen, een medicijnrol voor u te maken of u te helpen met een medicatieoverzicht.
Als u twijfelt over uw medicijnen
Misschien twijfelt u of u uw medicijnen wel moet nemen. Bijvoorbeeld in deze situaties:
Overleg in deze situatie met uw verpleegkundige, de (huis)arts of de apotheek. Zij kunnen u hiermee helpen en oplossingen vinden.
Meer informatie en vragen
Meer informatie
Informatie over medicijnen, bijwerkingen en zorg van de apotheker vindt u op www.apotheek.nl.
Vragen?
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Of heeft u meer hulp nodig? Bijvoorbeeld omdat het niet lukt om uw medicijnen goed in te nemen? Of omdat u bijwerkingen heeft? Praat er dan over met de zorgverlener van wie u deze informatie heeft gekregen. Samen kunt u op zoek naar oplossingen.
Printversie
Download de printversie van deze patiënteninformatie.
Richtlijnmodule: Dubbele controle
Deze richtlijnmodule bevat aanbevelingen voor het uitvoeren van de
dubbele controle bij het klaarmaken van de medicatie.