Medicatietrouw
Problemen met medicatietrouw komen veel voor. Zorgvragers starten een overeengekomen behandeling niet, ze gebruiken de medicatie niet volgens voorschrift of ze maken de behandeling niet af. Het doel van de V&VN-richtlijn ‘Medicatietrouw’ is het voorkomen of het tijdig signaleren van problemen met medicatiegebruik en het ondersteunen hiervan bij cliënten die zorg krijgen van verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. In de onderstaande samenvatting vind je de belangrijkste aanbevelingen uit de richtlijn.
- Signalen die wijzen op problemen met beheer van medicatie, gebruik van medicatie en overige signalen bij de zorgvrager, bijvoorbeeld sufheid of maagpijn (zie het Rode Vlaggen-instrument voor een totaaloverzicht).
- Signalen die andere zorgverleners, zoals een arts of apotheker, naasten of mantelzorgers geven.
- Aanwezigheid van factoren die de medicatietrouw bevorderen en belemmeren. Deze factoren zijn onder te verdelen in vijf dimensies:
- Ga een open en normaal gesprek aan, waarin je specifieke vragen inzet om problemen met medicatietrouw te achterhalen.
- Zorg voor een goede inleiding van het gesprek, zodat u een veilige sfeer creëert.
- Vraag welke medicijnen de zorgvrager gebruikt.
- Hoe is het de afgelopen tijd gegaan met het gebruik van uw medicijnen?
- Staat u open voor een gesprek over het gebruik van de medicijnen?
- Wat vindt u ervan dat u deze medicijnen (langdurig) moet gebruiken?
- Wanneer meet je? Meet bij twijfel of wanneer er sprake is van problemen met medicatietrouw die niet te observeren zijn of te achterhalen in een open gesprek.
- Hoe meet je? Maak tijd om met behulp van de MARS-5 vragenlijst de medicatietrouw met de zorgvrager te meten.
- Kijk wat de zorgvrager kan helpen om medicatie op aanbevolen momenten en volgens afspraak in te nemen.
- Zoek samen naar interventies die passen bij de situatie en de behoeftes van de zorgvrager, zoals een telefonisch gesprek, observeren van medicatie-inname of een extra consult.
- Houd ook rekening met praktische mogelijkheden en haalbaarheid vanuit jouw eigen rol en setting.
- Breng andere betrokken zorgverleners (bijvoorbeeld een arts en apotheker) op de hoogte van gemaakte afspraken.
- Maak met betrokken zorgverleners afspraken over de communicatie rondom wijzigingen in medicijngebruik of veranderingen van het medicijn.
Samenvatting
Fases in medicatiegebruik
Bij medicatiegebruik kunnen in verschillende fases problemen met medicatietrouw voorkomen.
Fase 1: Starten
Start de zorgvrager met de medicatie op het aanbevolen of overeengekomen moment?
Fase 2: Gebruiken
Hoe gebruikt de zorgvrager de medicatie na het starten van de behandeling?
Fase 3: Stoppen
Blijft de zorgvrager de medicatie gebruiken voor de overeengekomen of aanbevolen duur?
Signaleren van problemen met medicatietrouw
Als zorgverlener zet je, afhankelijk van de fase van medicatiegebruik, één van de volgende methoden in:
Observeren (fase 1, 2 en 3)
Let op:
Sociaal economische gerelateerd
Gezondheidssysteem gerelateerd
Aandoening gerelateerd
Therapie gerelateerd
Zorgvrager gerelateerd
In gesprek gaan (fase 1, 2 en 3)
Wees alert op en vraag naar gebruik van zelfzorgmiddelen (bijvoorbeeld pijnstillers).
Vragen die je kunt gebruiken in het gesprek:
Meten (fase 2 en 3)
In uitgangsvraag 1 van de richtlijn vind je per fase aanvullende vragen, meetinstrumenten en voorbeelden van hoe je een gesprek over medicatietrouw kunt starten.
De vervolgstappen zijn maatwerk
In uitgangsvraag 2 van de richtlijn lees je welke interventies je per fase kunt inzetten om medicatietrouw te verbeteren.
Samenwerking met andere zorgprofessionals
Raadpleeg de ketenafspraken Veilige principes in de medicatieketen voor meer informatie over verantwoordelijkheden binnen de medicatieketen.
Printversie
Download de printversie van deze samenvatting.
- Als u lang medicijnen moet gebruiken: zorg dat u op tijd nieuwe in huis hebt. Vaak is er een herhaalservice; dan krijgt u vanzelf bericht als u de nieuwe medicijnen kunt ophalen.
- Als u medicijnen niet uit de verpakking kunt krijgen, vraag dan of iemand u helpt. Bijvoorbeeld door de medicijnen alvast voor de hele week in een weekdoos te doen.
- Moet u uw medicijnen vaak op verschillende plekken nemen? Bijvoorbeeld thuis en op het werk? Zorg dan dat u op beide plekken een voorraadje hebt liggen.
- Gebruik medicijnen niet meer na de houdbaarheidsdatum.
- Een kuur (bijvoorbeeld antibiotica) moet u altijd helemaal afmaken. Ook als u geen klachten meer heeft.
- Gebruik alleen uw eigen medicijnen. Geef uw medicijnen niet aan anderen, ook niet als zij dezelfde klachten hebben.
- Met sommige medicijnen kunt u niet zomaar stoppen. Of een andere hoeveelheid nemen. Overleg altijd met de arts of verpleegkundige.
- Een capsule moet u meestal heel doorslikken (dus niet open maken).
- Sommige medicijnen kunt u kauwen, fijnmaken of oplossen. Bij andere kan dit juist niet.
- Sommige medicijnen werken niet goed als u ze inneemt met melk of met grapefruitsap.
- Neem de medicijnen op een vast moment. Bijvoorbeeld bij het ontbijt. Of bij het tandenpoetsen.
- Leg de medicijnen op een vaste, logische plek waar u ze vanzelf tegenkomt. Bijvoorbeeld in de keuken waar u uw ontbijt maakt of naast uw tandenborstel.
- Zet een wekker op uw telefoon of horloge op de tijd dat u uw medicijnen moet nemen. Of gebruik hiervoor een app op uw telefoon. Er zijn verschillende (gratis) apps.
-
Gebruik een medicijndoosje. Hier doet u uw medicijnen per dag in, zodat u kunt zien of u ze genomen heeft.
-
Er zijn ook elektronische pillendoosjes. Die gaan piepen of trillen op de tijd dat u de medicijnen moet nemen.
- Medicijnrol: dit is handig als u veel medicijnen gebruikt. De pillen zitten dan in kleine zakjes op een rol, die u van de apotheek krijgt. Op de zakjes staat de dag en tijd dat u ze moet nemen.
- Als u veel verschillende medicijnen gebruikt, maak dan een medicatieoverzicht. Zet daarop alle namen van de medicijnen, hoeveel u moet nemen en op welke tijden
- Bewaar uw medicijnen in de verpakking waarin u ze krijgt.
- Lees het etiket op de verpakking. Er kan bijvoorbeeld opstaan hoe u het medicijn moet innemen, hoe vaak en hoeveel. Of er staat een waarschuwing op, bijvoorbeeld dat u na het nemen van het medicijn niet mag autorijden of alcohol drinken.
- Kijk of u de medicijnen op een bepaalde plek moet bewaren, bijvoorbeeld in de koelkast.
- Breng medicijnen die u niet meer gebruikt terug naar de apotheek. Gooi ze niet in de wc of vuilnisbak.
- Ik vraag me af of de medicijnen wel nodig zijn: ik voel me (weer) goed; ik merk geen effect; ik weet niet waarvoor ze nu precies zijn.
- Ik vind het vervelend om medicijnen te nemen: ik ben bang voor bijwerkingen; ik moet ze te vaak per dag nemen, of op onhandige tijden.
- Ik heb vragen over de medicijnen: ik weet niet precies hoe ik ze moet gebruiken; de pillen zien er ineens anders uit dan de vorige keer.
- Ik heb praktische problemen: mijn pillen zijn op en ik weet niet hoe ik nieuwe kan krijgen; ik ben niet zo goed in (Nederlands) lezen; ik moet (een deel) zelf betalen.
Patiënteninformatie
Medicijnen gebruiken
Tips om dit goed te doen
U krijgt medicijnen. Het kan soms lastig zijn om medicijnen goed te gebruiken. Hier vindt u handige tips die daarbij kunnen helpen. Deze informatie kan ook helpen als u voor iemand zorgt die medicijnen moet gebruiken.
Als u uw medicijnen goed gebruikt, kunnen ze uw klachten verminderen. Of ervoor zorgen dat u minder kans heeft om in de toekomst klachten te krijgen. Vindt u het lastig om uw medicijnen te nemen? Twijfelt u of u ze wel moet nemen? Of merkt u dat degene waarvoor u zorgt moeite heeft om medicijnen goed te gebruiken? Praat hierover met de verpleegkundige of de apotheker. Zij kunnen met u meedenken of u uitleg geven over de medicijnen.
Tips om medicijnen juist te gebruiken
Let op:
De manier van innemen heeft invloed op hoe het medicijn werkt. Let daarom wat daarover op de verpakking staat.
Bijvoorbeeld:
Lukt het niet om de medicijnen te nemen zoals op de verpakking staat? Bijvoorbeeld omdat u problemen heeft met slikken? Overleg dan met uw zorgverlener wat de beste oplossing is.
Tips om medicijnen niet te vergeten
Vindt u het lastig om uw medicijnen te nemen? De apotheek kan u helpen. Bijvoorbeeld door uw medicijndoosje te vullen, een medicijnrol voor u te maken of u te helpen met een medicatieoverzicht.
Tips om medicijnen juist te bewaren
Als u twijfelt over uw medicijnen
Misschien twijfelt u of u uw medicijnen wel moet nemen. Bijvoorbeeld in deze situaties:
Overleg in deze situatie met uw verpleegkundige, de (huis)arts of de apotheek. Zij kunnen u hiermee helpen en oplossingen vinden.
Meer informatie en vragen
Meer informatie
Informatie over medicijnen, bijwerkingen en zorg van de apotheker vindt u op www.apotheek.nl.
Vragen?
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Of heeft u meer hulp nodig? Bijvoorbeeld omdat het niet lukt om uw medicijnen goed in te nemen? Of omdat u bijwerkingen heeft? Praat er dan over met de zorgverlener van wie u deze informatie heeft gekregen. Samen kunt u op zoek naar oplossingen.
Printversie
Download de printversie van deze patiënteninformatie.