Met mantelzorg wordt alle hulp, begeleiding en zorg bedoeld die iemand krijgt van een persoon uit zijn of haar directe omgeving. Het gaat vaak om het zorgen voor een partner of een jong/volwassen kind. Ook andere familieleden, buren of vrienden kunnen mantelzorg op zich nemen.

Sommige mensen beseffen niet dat zij mantelzorg bieden, omdat zij de zorg voor een ouder, partner, kind of andere naaste als iets vanzelfsprekend ervaren.

Als mensen lang voor een naaste zorgen, dan kan dit leiden tot overbelasting. Zij ervaren de zorg voor hun naaste dan als te veel. Of ze hebben te weinig tijd voor hun eigen dagelijkse leven. Het kan voor een mantelzorger lastig zijn om aan te geven dat het te veel wordt. Diegene kan zich schamen of schuldig voelen dat hij/zij de zorg (tijdelijk) niet meer aankan. Of de mantelzorger weet niet hoe het anders kan, waardoor het lastig is om zorgproblemen met de zorgverlener te bespreken.

Overbelasting kan zich bij iedereen op een andere manier uiten. Bij het signaleren van overbelasting kun je in ieder geval op de volgende signalen letten:

Om overbelasting te voorkomen of te verminderen is het belangrijk om met mantelzorger(s) in gesprek te gaan. Vraag hen hoe zij de zorg voor hun naaste ervaren (draaglast) en hoe het bieden van mantelzorg past in hun dagelijkse leven (draagkracht). Sluit in het gesprek aan bij de beleving en de taal van de mantelzorger. Gebruik hierbij gesprekstechnieken, zoals open vragen stellen en samenvatten. Bespreek de volgende zaken:

• positieve en negatieve ervaringen met het verlenen van de mantelzorg;
• de ervaren belasting van de mantelzorg;
• kenmerken van de mantelzorg, bijvoorbeeld hoe lang zorgt de mantelzorger al en hoeveel dagen per week verleent hij/zij deze zorg;
• de behoefte aan ondersteuning;
• het sociale netwerk van de zorgvrager en de mantelzorger;
• adviezen over een interventie of behandeling;
• afspraken over een vervolggesprek.

Meetinstrumenten

Er zijn verschillende meetinstrumenten die je kunt gebruiken in het gesprek met een mantelzorger. Bijvoorbeeld:

• Model Mantelzorgondersteuning
  Een gespreksformulier om met mantelzorgers in gesprek te gaan over draaglast en draagkracht.
• Ervaren Druk door Informele Zorg (EDIZ)
  Hulpmiddel om ervaren druk bij alle mantelzorgers vast te stellen.
• Caregiver Strain Index (CSI)
  Hulpmiddel om ervaren druk bij werkende of oudere mantelzorgers vast te stellen.
• Positieve Ervaringen Schaal (PES)
  Hulpmiddel om draagkracht van mantelzorgers in kaart te brengen.
• Screeningsinstrument voor Adolescenten met een Chronisch Zieke Ouder (SACZO)
  Hulpmiddel om ervaren druk en draagkracht bij jonge mantelzorgers (10-20 jaar) vast te stellen.
• EDOMAH-gesprekskaarten (bijlage 8.2 van de richtlijn)
  Hulpmiddel om problemen van mantelzorgers van ouderen met dementie te verhelderen.

Bespreek samen met de mantelzorger welke interventies er zijn en welke interventies passen in de situatie van de mantelzorger. Voorbeelden van interventies bij mantelzorgers in verschillende situaties zijn:

Download hieronder de printversie van de samenvatting.

Een op de vier jongeren tussen de 16-24 jaar zorgt voor een naaste met gezondheidsproblemen. Als zorgprofessional in de wijk kom je deze jonge mantelzorgers regelmatig tegen. Ze zijn een belangrijkere partner in het verlenen van goede zorg aan je cliënt. 

Op welke manier kun je deze jonge mantelzorgers ondersteunen zodat ze de zorg volhouden? In een gesprek hierover met de mantelzorger kun je de mate van belasting in kaart brengen en tips geven om overbelasting te voorkomen. Hoe je zo’n gesprek voert en waar je rekening mee moet houden zie je in deze video!

Wil jij een jonge mantelzorger ondersteunen en tips geven over waar hij of zij terecht kan om te praten over hun zorgen en ervaringen? Geef de mantelzorger dan deze flyer. Hierop staan vragen die inzicht geven in wanneer je nou eigenlijk een mantelzorger bent, wat signalen zijn die aangeven dat het je teveel wordt en wat je daaraan kan doen.

Mantelzorgers krijgen door het groeiende personeelstekort en de vergrijzing meer verantwoordelijkheden en zorgtaken. Het risico op overbelasting als zij lange tijd intensief zorg verlenen ligt op de loer. 

Weet jij hoe je zorgt voor ondersteuning bij (dreigende) overbelasting? Een gesprek hierover om de belasting van de mantelzorger in kaart te brengen en te bepalen waarbij de mantelzorger ondersteuning kan gebruiken is een goed begin. In deze video zie je hoe je dat kunt aanpakken bij de oudere mantelzorgers.

Wil jij een volwassen mantelzorger ondersteunen en tips geven over waar hij of zij terecht kan om te praten over hun zorgen en ervaringen? Geef de mantelzorger dan deze flyer. Hierop staan vragen die inzicht geven in wanneer je nou eigenlijk een mantelzorger bent, wat signalen zijn die aangeven dat het je te veel wordt en wat je daaraan kan doen.

Deze training is ontwikkeld door V&VN in samenwerking met zorgprofessionals met mantelzorgexpertise.

In deze Virtual Reality (VR-)training leer je om te gaan met overbelaste mantelzorgers. In een virtueel en interactief scenario ga je als zorgprofessional samen met een stagiair in gesprek met een ouder echtpaar. De man van dit echtpaar heeft dementie en zijn vrouw is zijn mantelzorger. Jij verzamelt informatie om te bepalen of de vrouw overbelast is. Dan stel je doelen om de overbelasting op te lossen. Je gebruikt passende interventies en onderzoekt ook of deze interventies goed werken.

In deze virtuele training voer je een intakegesprek in een thuisomgeving. Je oefent met klinisch redeneren, het herkennen van overbelasting en het kiezen van passende oplossingen. Je leert informatie gestructureerd te rapporteren en beoordeelt het effect van jouw interventies. Na de training krijg je feedback. Zo leer je maximaal!

Na de virtuele training bespreek je met collega’s wat je hebt gedaan. Samen leer je van elkaars ervaringen en keuzes. Dit helpt om de samenwerking in het team te verbeteren en om de training toe te passen in jouw werk.