Decubitus is een plaatselijke schade aan de huid en/of het onderliggende weefsel. Deze schade ontstaat door druk op de huid of door druk samen met schuifkrachten op de huid. Decubitus ontwikkelt zich meestal op plekken van het lichaam waar zich een bot vlak onder de huid bevindt. Of op plekken waar (medische) hulpmiddelen op het lichaam drukken. 

Je kunt het internationale NPUAP/EPUAP-decubitusclassificatiesysteem gebruiken om te bepalen hoe erg de decubitus is. Dit classificatiesysteem heeft de volgende categorieën:

Om in te schatten of een zorgvrager risico loopt op decubitus, voer je zo snel mogelijk nadat iemand in zorg komt een risicobeoordeling uit. Bijvoorbeeld tijdens het eerste fysieke contactmoment. Doe dit ook als de zorgvrager niet tot een risicogroep behoort. 

• Gebruik jouw klinische blik en eventueel een passend risicobeoordelingsinstrument, zoals de Bradenschaal, bij het inschatten van het risico.
• Als de zorgvrager al decubitus heeft, registreer dit dan in het dossier.
• Als de zorgvrager een verhoogd risico heeft op decubitus, start dan gelijk met preventieve maatregelen.
• Evalueer en herhaal de risicobeoordeling als de situatie van de zorgvrager verandert.

Zorgvragers met een hoog risico

Pas direct preventieve maatregelen toe als de zorgvrager:

• decubitus heeft of plekken met niet-wegdrukbare roodheid;
• op de intensive care of in de operatiekamer ligt;
• een dwarslaesie heeft;
• in de terminale fase is.

Hieronder lees je hoe je decubitus kunt voorkomen.

1 Houding veranderen

Om druk- en schuifkrachten te voorkomen is het belangrijk dat zorgvragers niet te lang in dezelfde houding zitten of liggen. Zorg dat de zorgvrager in een houding zit of ligt die de druk op het lichaam het beste verdeelt. In principe wissel je de zorgvrager elke 4 uur van houding. Ondersteun de zorgvrager bij het wisselen van houding (wisselhouding toepassen). Je kunt hiervoor hulpmiddelen gebruiken, zoals een papegaai, tillift of glijzeil.

2 Drukverlagende middelen gebruiken

Voorbeelden van drukverlagende middelen die je kunt gebruiken zijn:

• een drukverlagend matras
• extra steunvlakken, zoals een gezichtskussen
• een drukverlagend zitkussen voor in de (rol)stoel
• hielbeschermer

3 Mobilisatie

Het vroeg en actief mobiliseren van een zorgvrager kan druk- en schuifkrachten voorkomen. Vraag de fysiotherapeut en/of ergotherapeut om advies. Zij kunnen jou en de zorgvrager begeleiden om een grote handeling in kleine bewegingen op te splitsen (bewegingsstrategieën).

4 Huidzorg en inspectie

Beoordeling van de huid

• Beoordeel de huid regelmatig op risicoplekken, (niet-)wegdrukbare roodheid en huidafwijking. Houd hierbij rekening met de volgende factoren: temperatuur, oedeem, verandering in weefselconsistentie, aanwezigheid van vocht en plaatselijke pijn. 
• Inspecteer de huid in ieder geval dagelijks en twee keer per dag wanneer de huid op en rondom medische hulpmiddelen tekenen van drukklachten vertoont. 
• Bij zorgvragers met een risico op decubitus moet je de huid binnen 8 uur na het vaststellen van het risico te beoordelen.

Huidzorg

• Houd de huid schoon en droog.
• Gebruik bij het wassen van de zorgvrager een pH-gebalanceerde huidreiniger.
• Gebruik een barrièremiddel, bijvoorbeeld een crème met zinkoxide, om de blootgestelde huid tegen vocht te beschermen.

5 Voeding

Screen en beoordeel de voedingstoestand en eventuele gewichtsverandering van de zorgvrager. Vraag de diëtist om advies en begeleiding bij de inzet van voedingsinterventies.

Als een zorgvrager decubitus heeft, is het belangrijk de oorzaak te achterhalen. Blijf de preventieve maatregelen uitvoeren en voer deze vaker uit. Zorg voor een passend wondplan en zorg dat de wond goed wordt verzorgd. Je kunt het WCS-model of TIME-model gebruiken om de wond te beoordelen en een passend wondbeleid te kiezen.

Check iedere keer als je het verband wisselt of de wond goed geneest. Als de wond binnen twee weken niet verbetert, kun je de hulp van een expert wondbehandeling inschakelen.

Zorgvragers kunnen zelf ook maatregelen nemen om de kans op decubitus te verkleinen. Probeer iemand aan te moedigen om regelmatig van houding te veranderen als diegene dat zelfstandig kan. Beoordeel in hoeverre de zorgvrager in staat is om maatregelen te treffen en welke begeleiding diegene hierbij nodig heeft. De patiënteninformatie biedt informatie over decubitus die de zorgvrager kan helpen. Deel de link naar de informatie of geef deze geprint mee.

Download hieronder de printversie van de samenvatting.

Wil jij een cliënt informeren over het herkennen, behandelen en uiteindelijk voorkomen van decubitus; oftewel drukplekken? Deze flyer kan daarbij helpen. Hierop staat uitgelegd wat drukplekken zijn, wat je ervan merkt en hoe je de kans op decubitus verkleint. Handig om te gebruiken in een gesprek met je cliënt of om achter te laten.

Als verpleegkundige, verzorgende of verpleegkundig specialist heb je een breed scala aan kennis nodig om de juiste zorg te leveren aan cliënten met (een risico op) doorligplekken. Deze nieuwe praktische hulpmiddelen helpen je die kennis paraat te hebben wanneer dat nodig is.

Deze infographic laat je met behulp van afbeeldingen duidelijk zien welke verschijningsvormen decubitus heeft, hoe je de ernst van decubitus vaststelt en welke risicofactoren daarbij een rol spelen.

Hoe kun je het risico op het ontstaan van decubitus verkleinen of voorkomen dat bestaande decubitus verergert? Deze infographic zet de preventieve maatregelen en aandachtspunten daarbij op een rij.

Wat is de beste behandeling bij de bestrijding van decubitus, welke houdingen kunnen helpen om verergering te voorkomen en welke hulpmiddelen zijn er om je daarbij te ondersteunen? In deze infographic vind je al deze informatie in een oogopslag.